Kleine veranderingen op je bord. Een groot verschil voor de wereld.
Binnen het netwerkbureau van de stichting FoodDelta Zeeland ben ik, samen met mijn partner, aangewezen als vrijwilliger om een maand lang ons Weekmenu bij te houden en met de richtlijnen van het zogenaamde EAT-Lancet menu te verbeteren. Hoe haalbaar is dat? Geen idee, maar we gaan het zien.
We weten allemaal dat we voor een uitdaging staan. Er is één Aarde. Op deze aarde wonen nu 8 miljard mensen en elke dag komen er mensen bij. Deze 8 miljard mensen hebben de aarde nodig om zich te kunnen voeden. Maar door bevolkingsgroei naar 10 miljard mensen in 2050 en toename van welvaart met bijbehorende voedingspatronen wordt de schade voor de aarde te groot. Wat kunnen we doen? Niet teveel eten en verspilling bij de productie en consumptie voorkomen is een onderdeel van de oplossing.
Maar daarnaast is een verschuiving in de samenstelling van ons Weekmenu ook een krachtige manier om als consument een bijdrage te leveren aan een duurzame en gezonde toekomst. En hier komt het EAT-Lancet menu in beeld.
De aanleiding voor het project ‘een maand koken voor 10 miljard mensen’ is een onderzoek van de EAT-Lancet commissie waarin gesteld wordt dat als we ons houden aan een eetpatroon zoals zij adviseren, het zogenaamde ‘planetary health diet’, de hele wereldbevolking in 2050 -10 miljard mensen- gevoed kan worden zonder de aarde uit te putten. Het menu pleit voor kleine veranderingen op je bord, die leiden tot een groot verschil voor de wereld. Door kleinere porties te eten die voor een groter deel bestaan uit voedzame plantaardige voeding, is er voedsel beschikbaar voor iedereen én behouden we de gezondheid van de aarde. Bovendien, niet onbelangrijk, verkleint dit menu de kans op overgewicht.
Een van de ambities van FoodDelta Zeeland is om van Zeeland een Health Delta te maken, een voedselproducerende provincie die duurzame en gezonde voeding de wereld in brengt. We doen dit project dan ook om verschillende redenen:
- Uit nieuwsgierigheid wat het EAT-Lancet menu in de praktijk voor ons betekent.
- Om anderen te inspireren om ook bewust met hun voedingspatroon om te gaan.
- Om te kijken hoe de Zeeuwse voedselproducenten met hun producten kunnen
inspelen op een samenleving die hier meer en meer aandacht voor krijgt. Maar dat is
voor later en niet voor dit project.
Wat zijn nu de richtlijnen voor het EAT-Lancet menu?
In tabel 1 vind je een schema uit het summary report of the EAT-Lancet commission met daarin de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden (in oranje) van acht categorieën en subcategorieën voedingsmiddelen. Het betreft hier het totaal van alles wat je eet, dus ontbijt, lunch, diner en tussendoortjes. Er kan echter binnen een week geschoven worden met de porties, zolang het gemiddelde van de gehele week maar overeenkomt met de gestelde richtlijnen. Daarom hebben we de wekelijkse hoeveelheden in tabel 2 geplaatst. Omdat het zeker niet de bedoeling is dat iedereen overal ter wereld hetzelfde gaat eten, staat er per (sub)categorie ook een range bij. Bij de granen is dit niet het geval, omdat deze wereldcategorie (tarwe, rijst, mais etc.) wel door iedereen gegeten wordt.
Dit zijn dus onze richtlijnen voor de komende weken. Maar we hebben geen idee waar we nu staan; we hebben nog geen nulmeting gedaan. Dus de eerste week doen we gewoon wat we gewend zijn te doen en daarna gaan we proberen in de richting van het ideaal te kruipen. Mijn partner en ik zijn geen professionele kok of influencer. En bij ons kookt mijn partner, in haar eigen keuken. Iemand met andere bezigheden gedurende de dag, maar die het leuk vindt om te koken. Voorwaarde voor de gekozen recepten is dat ze lekker moeten zijn en gemakkelijk en snel klaar te maken. Door m’n werkzaamheden voor de stichting FoodDelta Zeeland zijn we natuurlijk wel wat meer met voeding bezig dan normaal, maar of zich dat vertaalt in een gunstige score? We zullen zien.
Onze werkwijze
Mijn partner kookt voor ons beiden, tenzij we buiten de deur eten. Alles wat ze gebruikt schrijft ze op. Per product noteert ze hoeveel ze gebruikt en hoeveel het product kost. Voorzien van een secure weegschaal en een hip schort gaat ze aan de slag. Het wegen en noteren vraagt concentratie. Waar je normaal gewend bent even een scheutje van dit erbij of een handje van dat, moet er nu strikt gewogen en genoteerd worden. Losjes kokkerellen wordt een gestructureerde oefening.
Om de voedingsmiddelen voor alle eetmomenten gedurende de dag te administreren heb ik een Excel database gemaakt. Die zal na 4 weken administratie uitgroeien tot een behoorlijk groot bestand (voor onze begrippen). Bij die administratie hoort ook het noteren van de voedingswaarden en de indeling van elk voedingsmiddel bij de (sub)categorieën van EAT-Lancet. Dat leverde al de eerste leerpunten en valkuilen op:
- De voedingswaarden zijn prima te vinden: op de verpakking, in de app van de supermarkt of in een online voedingswaarde-tabel.
- De EAT-Lancet categorisering kent een valkuil: kijkend naar de in tabel 1 genoemde calorische waarde achter de hoeveelheden voedingsmiddel, gaat het om het eetbare deel van het product zoals het geoogst wordt. Dus droge granen, verse aardappelen en groenten, melk, vlees, eieren, vis, droge peulvruchten en noten. Dus als een voedingsmiddel ‘natte’ granen of bonen bevat moet dit omgerekend worden naar hoeveel droge granen of bonen die hiervoor nodig waren. Wij hebben hiervoor de factor 2/5 gebruikt, op basis van het verschil in vochtgehalte.
- Ook de zuivelproducten leveren een valkuil op: een kilo melk is calorisch heel iets anders dan een kilo kaas. Bij kaas hebben we dan ook omgerekend naar de hoeveelheid benodigde melk op basis van de calorische waarde.
- Nog een puntje: als je zelf bijvoorbeeld taart maakt dan zal tijdens het bakken een deel van het water verdampen en houd je dus minder taart over dan het gewicht aan ingrediënten.
Omdat we ook de voedingswaarden administreren kunnen we naast de EAT-Lancet score ook de gemiddelde dagelijkse voedingswaarde van ons menu uitrekenen. Dit zullen we vergelijken met voedingsadviezen zoals die staan in de USDA Dietary Guidelines for Americans 2020-2025, of zoals het Nederlandse Voedingscentrum die geeft. Op deze manier houden we in de gaten of beide sets richtlijnen goed te combineren zijn.
We zullen gedurende de loop van het project wekelijks een update gegeven. Aan het eind van de maand maken we de balans op en worden de eindresultaten gedeeld. Alle recepten met foto’s van de diners worden per week in een apart receptenboek op de website van FoodDelta Zeeland geplaatst. Nog even geduld dus!
